Kleszcze to niewielkie, ale niebezpieczne stworzenia, które mogą być nosicielami poważnych chorób, zagrażających zdrowiu ludzi. W miarę jak wiosna i lato przyciągają nas do natury, rośnie również ryzyko zakażeń wywoływanych przez te pajęczaki. Borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu i inne choroby odkleszczowe stają się coraz bardziej powszechne, a ich konsekwencje mogą być długotrwałe i poważne. Zrozumienie mechanizmów przenoszenia tych patogenów oraz objawów, które powinny nas zaniepokoić, jest kluczowe dla zachowania zdrowia. Warto zatem przyjrzeć się, jakie choroby wywoływane przez kleszcze stanowią największe zagrożenie i jak skutecznie się przed nimi chronić.

Jakie choroby wywoływane przez kleszcze stanowią zagrożenie dla zdrowia?

Uważajmy na kleszcze, bo potrafią przenosić całe mnóstwo groźnych dla nas zarazków. Te małe stworzenia są źródłem poważnych infekcji, nie tylko bakteryjnych czy wirusowych, ale też pierwotniakowych.

Ukłucie kleszcza może narazić nas na zachorowanie na takie choroby jak:

• anaplazmoza,
• babeszjoza,
• borelioza,
• kleszczowe zapalenie mózgu.

Jakie są rodzaje chorób przenoszonych przez kleszcze: bakteryjne, wirusowe i pierwotniakowe?

Kleszcze to nie tylko uciążliwe pajęczaki, ale przede wszystkim nosiciele wielu groźnych chorób.

Przenoszone przez nie zakażenia można podzielić na kilka głównych grup:

• dominują infekcje bakteryjne, takie jak powszechnie znana borelioza, anaplazmoza czy tularemia,
• roznoszą również riketsjozy, a także choroby wirusowe, z których najbardziej znanym przykładem jest kleszczowe zapalenie mózgu,
• mogą przenosić zakażenia wywołane przez pierwotniaki, na przykład babeszjozę.

Co to jest borelioza i dlaczego jest najczęściej występującą chorobą przenoszoną przez kleszcze?

Borelioza, znana także jako choroba z Lyme, to wieloukładowe schorzenie wywołane przez bakterie Borrelia, głównie Borrelia burgdorferi. Przenoszą ją na ludzi kleszcze, najczęściej z rodzaju *Ixodes*. Do zakażenia dochodzi podczas żerowania pajęczaka, gdy bakterie dostają się do krwiobiegu.

Najbardziej znanym i często pierwszym symptomem boreliozy jest rumień wędrujący – charakterystyczna, stopniowo powiększająca się zmiana na skórze. Choć rumień bywa jedyną oznaką, mogą pojawić się także inne dolegliwości, takie jak bóle głowy, mięśni, dreszcze czy uciążliwe, przewlekłe zmęczenie.

Borelioza jest najczęstszą chorobą przenoszoną przez kleszcze w Polsce. Dane epidemiologiczne potwierdzają znaczący wzrost liczby zachorowań: z 12 779 przypadków w 2013 roku do 20 139 w 2018 roku. Ten trend utrzymuje boreliozę na czele listy schorzeń wywoływanych przez kleszcze w kraju.

Jakie jest kleszczowe zapalenie mózgu i dlaczego jest drugą co do częstości chorobą odkleszczową w Polsce?

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to wirusowa choroba przenoszona głównie przez kleszcze. Wywołuje ją wirus z rodziny Flaviviridae.

W Polsce jest to druga po boreliozie najczęściej diagnozowana choroba odkleszczowa. Co roku notujemy nowe zachorowania – na przykład w ciągu ostatniej dekady liczba przypadków wahała się od 150 do ponad 250 rocznie.

KZM bywa groźne, mogąc prowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz innych poważnych problemów z układem nerwowym. Pamiętajmy, że zagrożenie jest realne i stałe, gdyż kleszcze zarażają się wirusem od zwierząt, zarówno dzikich, jak i domowych.

Jakie inne choroby odkleszczowe istnieją, takie jak tularemia, erlichioza i gorączka Q?

Kleszcze, choć najczęściej kojarzone z boreliozą czy kleszczowym zapaleniem mózgu, przenoszą też inne, mniej znane schorzenia. Należą do nich:

• tularemia, spowodowana przez bakterię Francisella tularensis,
• erlichioza monocytarna, za którą odpowiada Ehrlichia chaffeensis,
• gorączka Q, przenoszona przez bakterię Coxiella burnetti. Tę ostatnią uznaje się za jedną z najbardziej zakaźnych chorób odkleszczowych.

Jakie są metody leczenia chorób wywoływanych przez kleszcze, w tym antybiotyki i leki pierwotniakobójcze?

Leczenie chorób przenoszonych przez kleszcze jest bardzo zróżnicowane.

Wiele z nich, jak na przykład borelioza, to infekcje bakteryjne. W takich przypadkach podstawową metodą jest antybiotykoterapia, która skutecznie zwalcza te patogeny, a kuracja zazwyczaj trwa parę tygodni.

Jednak nie wszystkie schorzenia odkleszczowe mają podłoże bakteryjne. Przykładem jest babeszjoza, wywoływana przez pierwotniaki. Leczy się ją za pomocą specjalistycznych medykamentów.

Zupełnie odmienne podejście stosuje się natomiast przy kleszczowym zapaleniu mózgu (KZM). KZM jest chorobą o etiologii wirusowej, co oznacza, że terapia koncentruje się głównie na łagodzeniu jej objawów. Często podaje się pacjentom kroplówki, aby uzupełnić płyny i elektrolity.

Warto przy tym pamiętać, że na boreliozę nadal nie wynaleziono skutecznej szczepionki.

Jakie są metody profilaktyki i unikania chorób odkleszczowych, w tym repelenty i szczepionki?

Aby skutecznie chronić się przed chorobami przenoszonymi przez kleszcze, kluczowe jest zapobieganie samemu ukąszeniu. Istnieje na to kilka prostych sposobów.

Przed każdym wyjściem na łono natury, np. do lasu czy na łąki, pamiętaj o:

• stosowaniu repelentów, czyli preparatów odstraszających kleszcze, spryskując nimi zarówno skórę, jak i ubranie,
• właściwym ubiorze – zakrywaj ciało, zwłaszcza idąc w miejsca, gdzie kleszcze występują najczęściej: wysoką trawę czy gęste krzaki,
• unikaniu w miarę możliwości terenów wysokiego ryzyka,
• pomyśleniu o szczepieniu przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, która jest obecnie jedyną dostępną szczepionką na choroby przenoszone przez kleszcze.

Po powrocie do domu zawsze:

1. dokładnie obejrzyj całe ciało, szukając potencjalnego intruza,
2. jeśli go znajdziesz, postaraj się usunąć kleszcza jak najszybciej, ponieważ szybka reakcja znacząco zmniejsza ryzyko zakażenia,
3. po usunięciu kleszcza, przez około 30 dni obserwuj miejsce ukąszenia oraz swój ogólny stan zdrowia, zwracając uwagę na możliwe objawy chorób odkleszczowych, takich jak borelioza.